श्रीराम ०८.०१.२०२३ हरिपाठ ३ भाग ०२ अव्यक्त निराकार नाही ज्या आकार। जेथोनि चराचर हरिसी भजे।।३।। ज्ञानदेवा ध्यानी रामकृष्ण मनीं। अनंत जन्मोनी पुण्य होय।।४।। विवरण:- परमात्मा अमुक आकाराचा आहे असे ठामपणे सांगणे मुश्किल आहे. पाणी ज्या भांड्यात ओतावे त्या भांड्याचा आकार ते धारण करते. तसेच त्या पाण्याची वाफ केली तर त्याचा आकार शोधणे निव्वळ अशक्य. थोडक्यात त्या परमात्म्याचा आकार कळणे सामान्य मनुष्यास शक्य नाही. वेदांनीही 'नेति नेति....' अशीच ह्या परमात्म्याची व्याख्या केली आहे. आणि यालाच माऊली 'हरि' असे संबोधतात. सृष्टीची उत्पत्ती ओंकारातून झाली असे म्हटले जाते. अर्थात सृष्टीच्या निर्मितीच्या वेळी नाम होते. नाम आजही आहे आणि उद्याही असेल. थोडक्यात सांगायचे तर नामातूनच सृष्टीची निर्मिती आहे. माऊली ज्ञानेश्वरीत त्याचे वर्णन करतात. *"तरि मीचि एक सर्वां । या जगा जन्म पांडवा । आणि मजचिपासूनि आघवा । निर्वाहो यांचा ॥ कल्लोळमाळा अनेगा । जन्म जळींचि पैं गा । आणि तयां जळचि आश्रयो तरंगा । जीवनही जळ ॥"* (ज्ञा.१०.११२,११३) {अर्थ:- अर्जुना, या सर्व जगाला मीच जन्म देणारा आहे आणि या सर्वांची स्थिती माझ्यापासूनच आहे. लाटांच्या अनेक परंपरेचा जन्म, अर्जुना, पाण्यातच होतो व त्या लाटांना आश्रय पाणीच असते व त्यांचे असणे पाण्यावरच अवलंबून आहे.} वरील आशयानुरुप माऊली म्हणतात *"जेथोनि चराचर हरिसी भजे|"* सर्व विश्वाचा प्रतिपाळ करूनही तो सर्वांपासून अलिप्त आहे, मुक्त आहे. अशा त्या परमतत्वाचे ध्यान केले, त्याच्याशी अनुसंधान राखता आले, तर जीव आणि शिव एक होतात, साधकाला साधनेतील परमोच्च स्थिती प्राप्त होते. संत ज्ञानेश्वरांच्या ध्यानीमनी एक 'पांडुरंग' भरून राहिला आहे. थोडक्यात त्यांची अवस्था "पांडुरंग ध्यानी पांडुरंग मनी" अशी झाली आहे. जळी स्थळी काष्टी पाषाणी त्यांना फक्त एक हरिच दिसत आहे. त्यांनी ही अवस्था नामस्मरण करून प्राप्त केली आहे. पण संतांनी घेत असलेले नाम आणि आपण घेत असलेले नाम यामध्ये मूलभूत फरक असतो. अर्थात पांडुरंग ध्यानीमनी यावा यापेक्षा दुसरे पुण्य कोणते असूच शकत नाही ? ज्ञानेश्र्वर माऊली आपल्या एका अभंगात म्हणतात, *"जन्मजन्मांतरीं असेल पुण्यसामुग्री। तरिच नाम जिव्हाग्रीं येईल श्रीरामाचें ॥१॥ धन्य कुळ तयाचें रामनाम हेंची वाचे । दोष जातील जन्माचे श्रीराम म्हणतांची ॥२॥ कोटीकुळाचें उध्दरण मुखीं राम नारायण । रामकृष्ण स्मरण धन्य जन्म तयाचें ॥३॥ नाम तारक सांगडी नाम न विसंबे अर्धघडी । तप केलें असेल कोडी तरिच नाम येईल ॥४॥ ज्ञानदेवीं अभ्यास मोठा नामस्मरण मुखावाटा । कुळ गेलें वैकुंठा हरि हरि स्मरतां ॥५॥"* संत आणि सामान्य मनुष्य यात एक मूलभूत फरक आहे. संतांच्या मनात निर्माण होणाऱ्या वृत्ती या नामाच्या अर्थात भगवंताच्या असतात, तर सामान्य मनुष्याच्या नंत निर्माण होणाऱ्या वृत्ती या जास्त करून विषयांच्या अर्थात भौतिक सुखाच्या असतात. एकनाथी भागवतात कृष्ण आणि उद्धवाचा संवाद आहे, त्यात भगवंत म्हणतात, *"ऐशी तुझी सुलभ भक्ति । तरी अवघेचि भक्ति कां न करिती । देवो म्हणे भाग्येंवीण माझी भक्ति । न घडे निश्चितीं उद्धवा ॥ कोटि जन्मांची पुण्यसंपत्ती । जरी गांठीं असेल आइती । तैं जोडे माझ्या संतांची संगती । सत्संगें भक्ती उल्हासे॥"* (संदर्भ:- एकनाथी भागवत अध्याय ११,१५४९,५०) {अर्थ:- इतकी तुझी भक्ति जर सुलभ आहे, तर सारेच लोक तुझी भक्ति का करीत नाहीत ?” तेव्हां देव म्हणाले,-उद्धवा ! भाग्याशिवाय ही माझी भक्ति खरोखर कोणालाच घडावयाची नाही. कोट्यावधि जन्मांत पुण्याची संपत्ति मिळविलेली जर पदरीं आयती तयार असेल, तरच माझ्या संतांची संगति घडते आणि सत्संगतीने माझी भक्ति उत्पन्न होते.} पूर्वसुकृत उदयास आले तरच संतसंग लाभतो. ध्यानीमनी राम असेल तर आपल्या कामात सुध्दा राम दिसतो. श्री सद्गुरू गोंदवलेकर महाराजांच्या पायाला कान लावला तर त्यातून रामनाम ऐकायला येई असे वर्णन त्यांच्या चरित्रात आहे. महाबली हनुमंत देखील कायम रामनाम घेत असतात. माऊली म्हणतात की माझे अनंत जन्माचे पुण्य फळा आले म्हणून माझ्या मुखी नाम आले. साधकाने नाम घेताना हा भाव नित्य ध्यानी ठेवला तर नामाची गोडी खात्रीने चाखायला मिळेल असे वाटते. जय जय रामकृष्णहरी। दास चैतन्य ८३८००१९६७६ #🌻आध्यात्म 🙏 #🙏 संत ज्ञानेश्वर महाराज हरिपाठ 🙏 #🙏🌹श्री राम समर्थ 🌹🙏 #🙏भक्ती सुविचार📝