स्वराज्याच्या वाटचालीत मैलाचा दगड ठरलेला छत्रपती शिवरायांच्या एक मुख्य शिलेदार “तोरणा/ प्रचंडगड”...🚩 भटक्यांच्या परिचित असलेला सर्वात उंच असा तोरणा किल्ला असून त्याच्या ताशीव अशा सरळसोट कातळ कड्यामुळे तो बेलाग झालेला आहे. त्याच्या प्रचंड विस्तारामुळे या किल्ल्याला छत्रपती शिवाजी महाराजांनी प्रचंडगड असे नाव दिले होते...! महाराष्ट्रातल्या किल्ल्यांचा उल्लेख प्राचीन भारतीय वाङ्‌मयात येते ऋग्वेद, मनुस्मृति, कौटिलीग अर्थशास्त्र, महाभारत (शांतिपर्व), पुराणे ह्यांसारख्या ग्रंथांतून दुर्ग त्यांचे प्रकार आणि महत्त्व ह्यांचे विवेचन आहेत किल्ल्यांचे बांधकाम व उपयोग फार काळापासून सर्व जगभर होत आला आहे ज्या काळी अनपेक्षित परचक्राची भीती असे, त्या काळी घरे, मंदिरे, नगरे तटबंदी व कोट बांधून सुरक्षित ठेवण्याची प्रवृत्ती होती शत्रूचा हल्ला आल्यास रयतेला त्वरित संरक्षण मिळावे व शत्रूशी मुकाबला करण्यास सोयीचे होते... तोरणा /प्रचंडगडा वरील वास्तूस्थापत्याचे दुर्गकिरणामुळे किल्ला अभेद्य रहावा, म्हणून त्या वेळच्या युद्धपद्धतीनुसार बुरूज, दरवाजे, तटबंदी, तटबंद माची, खंदक वगैरेंची रचना करीत एवढेच नव्हे, तर युद्धप्रसंगी शस्त्रास्त्रे सहजसुलभतेने हाताळता यावीत म्हणूनही काही खास योजना आखण्यात आलेत... ● प्रचंडगड (तोरणा) कारभार : शिवाजी महाराजांप्रमाणेच संभाजी महाराजांच्या काळात प्रत्येक गडाच्या अधिकार कक्षेत कोणती गावे समाविष्ट करावयाची ते ठरलेले असे. देवपाल, पालबुद्रुक, बालवडी ही तीनही गावे प्रचंडगडाच्या कक्षेत होती. त्या संबंधात गुंजण मावळच्या वतनदारांनी भांडण काढले होते. प्रचंडगडाचा सबनीस विसाजी माणकेश्वर याने शंकराजी नारायण सचिव यांना या विषयात विनंती केल्यामुळे त्यांनी संताजी शिलिमकर देशमुख व देशकुलकर्णी तर्फ गुंजण मावळ आणि किल्ल्याच्या घेऱ्याचा सरनाईक मालोजी इतबारराव व चाहूजी नाईक देवगिरीकर यांना बोलावून किल्ल्याच्या घेऱ्याची हद्द ठरवून घेऊन या भांडणाचा निकाल लावला होता. हे प्रकरण फारसे महत्त्वाचे नसले तरी संभाजी महाराजांच्या काळात गडकोटांच्या अधिकार कक्षांच्या व्यवस्थेची यावरून कल्पना येते... #🙏शिवदिनविशेष📜 #📜इतिहास शिवरायांचा #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #🚩शिवरायांचे भक्त #🚩मी शिवबा भक्त

सातारा जिल्ह्यातील माण तालुक्यात मोडणारा ‘किल्ला महिमानगड’...🚩 किल्ले हे मुख्य डोंगररांगेपासून वेगळं झालेल्या डोंगरावर विराजमान झालेले आहेत सातारा-पंढरपूर रस्त्यावर महिमानगड गाव आहे.. गावाच्या मागे मुख्य डोंगररांगेपासून अलग झालेल्या डोंगरावर असलेला महिमानगड किल्ला त्याच्या ताशीव कातळ कड्यांमुळे आपले लक्ष वेधून घेतो...! सेनापती संताजी व धनाजीस रामचंद्रपंत येऊन मिळाले तेव्हा या तिघांनी महिमानगड जिंकण्याची योजना आखली. याच वेळी महिमानगडच्या किल्लेदाराने तातडीने निरोप पाठविला, तो १ ऑगस्ट १६९४ च्या बातमी पत्रात पुढील प्रमाणे दिसतो : “महिमान (महिमानगड, महिपतगड-बेळगावजवळ) चा किल्लेदार याने कळविले की, संताजी घोरपडे व धनाजी जाधव हे सैन्यासहित वारूगडाजवळ होते. त्यांनी किल्ल्याला वेढा घालण्याच्या उद्देशाने तुकड्या रवाना केल्या असून रस्ते अडवून धरले आहेत. कुमकेवाचून आमचा सर्वनाश होईल, लवकर कुमक धाडावी...” (कित्ता) यावर कार्यवाही करण्यासाठी बक्षी-उल-मुल्क मुखलिसखान यास सांगण्यात आले. याच वेळी अकलुज- सातारा भागात मराठ्यांचा जोर वाढल्याने हिम्मतखानाने बादशहाकडे सैनिकी मदतीची याचना केली. त्या प्रमाणे बादशहाने आतिशखान व ईस्माईलखान मखा यांना हिम्मतखानाच्या मदतीस पाठविले. यानंतर ९ सप्टेंबर १६९४ च्या बातमी पत्राची नोंद मिळते. “हिम्मतखान बहादूरच्या फौजेसाठी लागणाऱ्या दारू गोळ्यासाठी आठ हजार अश्रपया (सोन्याची नाणी) वारूगडाजवळील हिम्मतखानाच्या छावणीत पोहोचवाव्या...” याचा अर्थ महिमानगड व वारूगड परिसरात मराठ्यांचा जोर वाढला असावा व त्यांचा प्रतिकार करण्यासाठी जादा कुमक व आर्थिक मदत हिम्मतखानाकडे पाठविलेली दिसते... #🙏शिवदिनविशेष📜 #📜इतिहास शिवरायांचा #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #🚩शिवरायांचे भक्त #🚩मी शिवबा भक्त

"अंताजी माणकेश्वर गंधे" हे मराठा साम्राज्याच्या काळातील एक पराक्रमी सरदार होते, जे दिल्लीतील मराठा फौजेचे सेनापती होते. ते मूळचे अहिल्यानगर जिल्ह्यातील कामरगावचे होते. पानिपतच्या तिसऱ्या युद्धातील त्यांच्या योगदानाबद्दल ते ओळखले जातात... अंताजी गंधे हे कर्तृत्ववान होते. सुरवातीला छत्रपती शाहू महाराजांकडे होते. नंतर चिमाजी आप्पांची मर्जी हुशारीने संपादन केली. चिमाजी अप्पांनी त्यांना माळव्यावरील स्वारीत पराक्रम दाखविण्याची संधी दिली. त्या संधीचे त्यांनी सोने केले. बाजीराव पेशव्यांनी बुंदेलखंडाच्या स्वारीत त्यांना सामील करून घेतले. त्यांनी गोविंद बल्लाळ यांची बाजीरावांकडे कमावीसदार पदासाठी शिफारस केली. इ.स.१७३३ मध्ये त्यांच्या शिफारसीनुसार गोविंद बल्लाळ हे बुंदेलखंडाचे सर्वेसर्वा झाले. 'सागर' नावाचे शहर त्यांनी वसविले... मराठ्यांच्या बंदोबस्तासाठी दिल्लीच्या बादशहाने इ.स.१७३० च्या सुमारास महंमदशहा बंगश याची नेमणूक केली. बुंदेल खंडाप्रमाणेच मराठ्यांचा निःपात करण्याच्या कामास तो लागला. १९ मे १७३१ रोजी बंगश उज्जैनीस आला. त्याला अंताजी माणकेश्वर सामोरे गेले. पण त्याचा पराभव झाला. अंताजींस उत्तरेकडील राजकारणात शिंदे-होळकरांप्रमाणे सेनापती म्हणून महत्त्व प्राप्त झाले. दिल्लीला ७००० स्वारांचे ते मनसबदार होते. दिल्लीच्या राजकारणात त्यांनी फार मोठी कामगिरी केली. बादशहाकडून त्यांना इटावा व पुफुंब हे परगणे मिळाले. इ.स.१७५५ मध्ये ते दत्ताजी शिंदे यांचेकडे गेले. अंताजी गंधे व हिंगणे बंधू हे लष्करी अधिकारी मराठ्यांचे दिल्ली दरबारी राजकारण सांभाळणारे अत्यंत मातब्बर असे वकील होते. हिंगणे यांचा तेथे अधिक वकूब होता. अंताजी हे लष्करी बाण्यात अत्यंत धाडसी वृत्तीचे तसेच बोलण्यात व लिहिण्यात चतुर होते... #🙏शिवदिनविशेष📜 #📜इतिहास शिवरायांचा #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #🚩शिवरायांचे भक्त #🚩मी शिवबा भक्त

रत्नागिरी जिल्ह्यात अनेक ऐतिहासिक घटनांचे साक्षीदार असलेले हर्णे बंदर. ह्याच हर्णे गावाजवळ सागरी किल्ला “सुवर्णदुर्ग”... सुवर्णदुर्ग किल्ला व्ही आकाराच्या खडकावर वसला आहे या किल्ल्याचा आडोसा हा बंदरातील बोटींना आपत्कालीन परिस्थितीत सुरक्षित निवारा देण्याचे ठिकाण आहे. हर्णे बंदरासाठी प्रस्तावित असलेली जेटी सुवर्णदुर्ग ते भुईकोट किल्ला अशी बांधणे आवश्यक असल्याचे मत येथील जाणकार व्यक्त करतात हर्णे बंदरात पूर्वी साध्या होड्यांनी मस्त्य व्यवसाय चालत असे... छत्रपती संभाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत मराठा आरमाराचा दरारा कायम होता. संभाजीराजें सातत्याने युद्धात गुंतले असताना सुद्धा सिद्दी, पोर्तुगीज, इंग्रज या सागरी प्रबळ सत्तांना मराठ्यांचे जलदुर्ग जिंकून घेता आले नाहीत. उलट संभाजीराजेंनी सिद्दीच्या उंदेरीवर दोन वेळा हल्ला केला. जंजिऱ्याच्या खाडीत सेतू बांधण्याचा प्रयत्न करत संभाजी महाराजांनी सिद्दीला अक्षरशः जेर करून टाकले. अंजदिव बेटावर, कल्याणच्या खाडीच्या मुखाशी पारसिक डोंगरावर, चौलजवळ किल्ले बांधण्याचा प्रयत्न करून त्यांनी पोर्तुगीजांना हवालदिल करून सोडले. इंग्रजांवर वचक ठेवण्यासाठी संभाजी महाराजांनी एलिफंटा जवळील बेटावर सुद्धा किल्ला बांधण्याचा प्रयत्न केला... ● किल्ले सुवर्णदुर्ग आणि कान्होजी आंग्रे यांचा उदय : छत्रपती संभाजी महाराजांच्या कारकीर्दीत सुवर्णदुर्ग वर अचलोजी मोहिते नावाचे किल्लेदार होते. इसवी सन १६८८ मध्ये भर समुद्रातील सुवर्णदुर्ग किल्ल्यास सिद्दीने वेढा घातला. सुवर्णदुर्गाच्या तिन्ही बाजूने आरमार व जमिनीच्या बाजूने सैन्याची भलीमोठी फळी उभारून सिद्दीने सुवर्णदुर्गाची नाकेबंदी केली. सिद्दीने राजकारण करून सुवर्णदुर्गच्या किल्लेदारालाच आपल्या बाजूने वळवून घेतले. किल्लेदार फितुर होऊन सुवर्णदुर्ग सिद्दीच्या ताब्यात देणार आहे ही गोष्ट किल्ल्यातील कान्होजी आंग्रे नावाच्या तरूणाला मान्य नव्हती. त्याने रातोरात सुवर्णदुर्गावरील आपल्या इतर सहकाऱ्यांना विश्वासात घेऊन किल्लेदारालाच कैद करून गडाचा ताबा आपल्याकडे घेतला... #🙏शिवदिनविशेष📜 #📜इतिहास शिवरायांचा #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #🚩शिवरायांचे भक्त #🚩मी शिवबा भक्त

छत्रपती संभाजी महाराजांची दक्षिणेतील एकजूट...🚩 उत्तरेत राजपुतांचे बंड मोडून काढल्यानंतर औरंगजेब दक्षिणेतील सर्व शाह्यांचा घास घेण्यासाठी लवकरच दक्षिणेत उतरणार ही गोष्ट स्पष्ट होती. अशा प्रसंगी दक्षिणेतील सर्व राज्यांनी मिळून मुघलांचा प्रतिकार करावा हे छत्रपती शिवाजी महाराजांचे धोरण छत्रपती संभाजीराजांनीही स्वीकारले व त्या दृष्टीने योग्य त्या हालचाली सुरु केल्या. १६८० च्या अखेरीस छत्रपती संभाजी महाराजांविरुद्ध झालेल्या कटात सामील असल्यामुळे कर्नाटकचा सुभेदार रघुनाथ नारायण हणमंते यास अटक केली व त्या जागी हरजीराजे महाडिक यांची संभाजी महाराजांनी नियुक्ती केली. दक्षिणेत त्यावेळी म्हैसूर, मदुराई, तंजावर, रामनाड, इक्केरी इ. छोटी छोटी हिंदू पाळेगारांची राज्ये व आदिलशाही, कुतुबशाही ही दोन मोठी राज्ये अस्तित्वात होती... विजापूरची आदिलशाही व गोवळकोंड्याची कुतुबशाही यांच्याशी संभाजी महाराजांनी योग्य ते संबंध प्रस्थापित केले व प्रसंगी अनेकवेळा त्यांना आर्थिक व लष्करी मदत करून मोगलांविरुद्धच्या लढाईत साहाय्य देखील केलं. या सर्वांमधे म्हैसूरच्या राजा चिक्कदेवराय हा शिवरायांच्या दक्षिण दिग्विजयापासून मराठ्यांविरोधात होता. शिवाजी महाराजांनी या मोहीमेत तंजावर, वेल्लूर, जिंजी, होसकोट, दोड्डाबाळापूर हा सबंध प्रदेश स्वराज्यात आणला होता. मराठ्यांच्या या विजयामुळे संपूर्ण कर्नाटकावर राज्य करण्याचे चिक्कदेवरायाचे स्वप्न भंग पावले होते. व्यंकोजीराजांची राजधानी बंगळूरला होती तोपर्यंत चिक्कदेवरायाच्या उत्तरेतील हालचालींना आळा बसला होता. मात्र व्यंकोजीराजांनी राजधानी तंजावरला हलवल्याने चिक्कदेवरायाच्या राज्यविस्ताराच्या आकांक्षेला नवं बळ मिळालं. त्याने मदुराईच्या नायकावर हल्ला करून त्याचे गड घेण्यास सुरवात केली. यात त्याचा सेनापती कुमारय्या याने मदुराईची राजधानी त्रिचनापल्लीपर्यंत धडक मारली. हरजीराजांनी व व्यंकोजीराजांनी वेळेत येऊन मदुराईकरांची मदत केल्याने म्हैसूरकरांना माघार घ्यावी लागली. हरजीराजांनी म्हैसूरकरांना मदुराईच्या राज्यातून हाकलून लावण्याचा सपाटा लावला व म्हैसूरकरांकडून जिंकलेला नवीन मदुराईचा मुलुख स्वराज्यात सामील केला, हरजीराजे, जैताजी काटकर, दादजी काकडे यांनी म्हैसूरकर चिक्कदेवरायाचा सेनापती कुमारय्या याचा पराभव करत २,००० घोड़ी पाडाव केली... #🙏शिवदिनविशेष📜 #📜इतिहास शिवरायांचा #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #🚩शिवरायांचे भक्त #🚩मी शिवबा भक्त

इ.स २२ नोव्हेंबर १६७९... घरावर तुळशीपत्र ठेवून अखंड स्वराज्यास घर मानून जे रयतेसाठी अविश्रांत लढले व अकाली ही जबाबदारी शिवसूतांवर सोपवून परलोकास सामावले आणि इहलोकी आदर्शरुपी, स्फूर्तीरुपी उरले अशा छत्रपती शिवरायांच्या पदस्पर्शाने पट्टा किल्ल्याची हिंदवी स्वराज्याच्या सुवर्ण इतिहासात नोंद झाली आणि हर हर महादेव गर्जनेत “विश्रामगड गाथा” रुजली सह्याद्रीच्या कानाकोपऱ्यात..! या ऐतिहासिक पर्वाची साक्ष देणारा ‘पट्टाकिल्ला’...🚩 शिवरायांच्या झुंजाराची रीत... इ.स १६७९ मध्ये आपल्या दक्षिण मोहिमेच्या अंतिम टप्प्यात महाराजांनी जालन्याची (तेव्हाचे जालनापूर) वसूल केली सोनेनाणे, जडजवाहीर घेऊन महाराज रायगडाकडे निघाले. दरम्यान महाराज सोनेनाणे घेऊन रायगडाकडे जात असल्याची खबर मुघल सरदार रणमस्तखानाला लागली दहा हजारांची मोठी फौज घेऊन तो महाराजांच्या मागावर निघाला संगमनेर जवळच्या रायतेवाडी येथे दोन्ही सैन्याची गाठ पडली. दि. १८, १९ व २० नोव्हेंबर असे ३ दिवस दोन्ही सैन्यात तुंबळ युद्ध झाले खानाच्या दिमतीला (छ.संभाजीनगर)हून मोठी कुमक रवाना झाल्याची खबर आली. युद्ध सुरू असतानाच महाराजांनी खजिना घेऊन पुढे जायचे व बाकीच्या सैन्याने लढाई सुरू ठेवायची अशी रणनीती निश्चित करण्यात आली. निवडक ५०० घोडेस्वारांसह महाराज पट्टा किल्ल्याकडे रवाना झाले. संगमनेर जवळ रायतेवाडी येथे आपल्या आयुष्यातील शेवटची लढाई लढून छत्रपती शिवाजी महाराज २२ नोव्हेंबर इ.स १६७९ या दिवशी नगर-नाशिक जिल्ह्यांच्या हद्दीवर असणार्‍या अकोले तालुक्यातील पट्टाकिल्ल्या वर आले, त्यांचे वास्तव्य १७ दिवस या किल्ल्यावर होते. ते विश्रांतीसाठी थांबले म्हणून या किल्ल्याचे नामांतर नंतर ‘विश्रामगड’ असे पडले... #🙏शिवदिनविशेष📜 #📜इतिहास शिवरायांचा #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #🚩शिवरायांचे भक्त #🚩मी शिवबा भक्त

🔥 मराठी स्त्रीचा खरा दागिना सोन्या-मोत्यांचा नाही, तर 'शस्त्र' आहे! 🚩⚔️ महेश्वरच्या राजवाड्यातील हे दुर्मिळ चित्र बघा. पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर यांच्या हातात जरी शिवपिंड असली, तरी त्यांच्या समोर ठेवलेली 'तलवार' ही त्यांची खरी ओळख सांगते. मोगल किंवा परकीय आक्रमक महाराष्ट्राच्या मातीत आपली सत्ता का टिकवू शकले नाहीत? याचे उत्तर या चित्रात आहे. कारण या मातीत फक्त पुरुषच नाही, तर स्त्रिया सुद्धा हातात समशेर घेऊन रणांगण गाजवत होत्या. शिवरायांच्या आणि अहिल्यादेवींच्या काळात 'शस्त्र' हे स्त्रियांच्या अंगावरच्या दागिन्यांइतकेच महत्त्वाचे आणि पवित्र मानले जायचे. आजच्या पिढीने, विशेषतः मुलींनी यातून बोध घेणे गरजेचे आहे. शस्त्र बाळगणे किंवा ते चालवायला शिकणे ही वाईट गोष्ट नाही, तर ती काळाची गरज आहे. स्वसंरक्षणासाठी शस्त्र चालवता येणे, हाच या शूर राण्यांचा खरा वारसा आहे. जागवा तो इतिहास, आणि बना सामर्थ्यशाली! 💪🔥 📍 स्थान: हे मूळ चित्र महेश्वर (मध्य प्रदेश) येथील राजवाड्यात जतन केलेले आहे. #🚩शिवरायांचे भक्त #🚩मी शिवबा भक्त #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #📜इतिहास शिवरायांचा

किल्ले सिंहगडावरील शिवछत्रपतींचे अंकुर, स्वराज्याचे छत्रपती, मराठ्यांच्या स्वातंत्र्य समराचे एक नायक “शिवपुत्र छत्रपती राजाराम महाराज” यांची समाधी..🙏🚩 अतिशय आणीबाणीच्या परिस्थितीत अत्यंत समंजस वृत्ती, स्वभावातील मार्दव आणि माणसांना सलगी देण्याचा गुण यांमुळे त्यांनी संपुर्ण दक्षिणेत एक झंझावात निर्माण केला महाराष्ट्र धर्म रक्षावा यासाठी अनेक सरदारांना प्रोत्साहित केले त्यासाठी वतनलोभी माणसांना सुद्धा वश करुन हिंदवी स्वराज्याच्या रक्षणाच्या कामाला लावले... एका स्वातंत्र्य समराचा प्रचंड उद्योग आरंभून औरंगजेबाच्या आक्रमाणातुन राज्य वाचविले नाना प्रकारच्या अडचणींतुन मार्ग काढून मराठा मंडळाने स्वार्थत्यागपुर्वक बादशहाशी जो अपुर्व झगडा केला त्यास इतिहासात ‘स्वातंत्र्याचे युद्ध’ असे नाव कायमचे मिळाले ज्यामुळे मराठ्यांचा इतिहास इतका उज्वल बनला त्याचे श्रेय मराठ्यांचा नायक छत्रपती या नात्याने राजाराम महाराजांना मिळणे प्राप्त आहे... स्वराज्याचे तीसरे छत्रपती राजाराम महाराज यांचे जुन्या बखरीत आलेले वर्णन..., “राजाराम महाराज हे विचारी व मनमिळावू स्वभावाचे होते मराठा साम्राज्यातील सर्व कर्ताबगार मावळ्यांना त्यांनी एकत्र केले त्यांच्यात चैतन्य निर्माण केले छत्रपती संभाजी महाराजांच्या मृत्युनंतर ११ वर्षे त्यांनी औरंगजेब आणि मोगल सैन्याला मोठ्या धैर्याने आणि चिकाटीने टक्कर दिली अत्यंत कठीन समयी स्वराज्याचे रक्षण हीच त्यांची सर्वात मोठी आणि सर्वोत्तम कामगिरी होती....” छत्रपती संभाजी महाराजांच्या मृत्युनंतर आपल्या राजकीय मुत्सद्दीपणाने आणि युद्ध कौशल्यातील व्यवहार चातुर्याने स्वराज्याची धुरा सलग ११ वर्षे सांभाळणारे स्वराज्याचे तिसरे छत्रपती राजाराम महाराज….🙏🚩👌🏼♥️ #🙏शिवदिनविशेष📜 #📜इतिहास शिवरायांचा #😇आमचे प्रेरणास्थान: छत्रपती🙏 #🚩मी शिवबा भक्त #🚩शिवरायांचे भक्त